Mehmet Fuat Köprülü (4 Aralık 1890 - 28 Haziran 1966)

             

Mehmet Fuat Köprülü (4 Aralık 1890 - 28 Haziran 1966)

                Türk ordinaryüs profesör tarihçi, Türkolog, Dışişleri Bakanlığı yapmış siyasetçi ve edebiyat araştırmacısıdır.

        Fuat Köprülü 4 Aralık 1890'da İstanbul'da doğdu. Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'nın soyundan gelmektedir. Edebiyat ve tarih alanında ilerlemek için hukuk öğrenimini yarıda bıraktı.

        1909'da Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Şiirlerini 1913'e kadar Mehasin ve Servet-i Fünun dergilerinde yayımladı. Bu yıllarda "Milli Edebiyat" ve "Yeni Lisan" akımlarına karşıydı. 1910'dan sonra İstanbul'un çeşitli okullarında Türkçe ve edebiyat okuttu, liselerin edebiyat programını düzenledi. Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra Milli Edebiyat akımını benimsedi; Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar indi, ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını inceledi. 1913'te, Halit Ziya Uşaklıgil'den boşalan İstanbul Darülfünunu Türk Edebiyatı Tarihi müderrisliğine getirildi. Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan "Türk Edebiyatı Tarihinde Usul" adlı yazısı çıktı.

         İlk büyük yapıtı Türk Edebiyatı'nda İlk Mutasavvıflar'ı yayımlandı. 1923'te Edebiyat Fakültesi dekanı oldu, Türkiye Tarihi adlı kitabını çıkardı. 1925'te Türkiyat Mecmuası'nı çıkarmaya başladı, ünü giderek dünyaya yayıldı, birçok uluslar arası kongreye Türkiye temsilcisi olarak katıldı. 1928'de Türk Tarih Encümeni başkanlığına seçildi. 1931'de Türk Hukuk Tarihi Mecmuası'nı çıkarmaya başladı; 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi'ni çıkardı. 1933'te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi'nde birkaç kez dekanlık yaptı. 1934'te siyasete atılarak Kars milletvekili oldu. 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'yle Siyasal Bilgiler Okulu'nda ders verdi. 1935'te, Paris'te Türk Tetkikleri Merkezi'nde verdiği konferansların toplamı olan Les Origines de L'Empire Otoman (Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı. Heidelberg, Atina ve Sorbonne üniversitelerince onursal doktorluk sanı verilen, bilim kuruluşlarınca onur üyeliğine seçilen Köprülü 1941'den sonra İslam Ansiklopedisi'nin yayımına katıldı. V.(Ara Seçim), VI., VII. Dönem Kars, VIII., IX., X. Dönem İstanbul Milletvekilliğine, hem de İstanbul ve Ankara Üniversitelerindeki görevlerine devam etti.

       Celâl Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti´yi kurdu. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanıp iktidara gelince, dışişleri bakanı oldu. 1956'ya kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında Türkiye'nin NATO'ya girişinde etkin rol oynadı. 5 Temmuz 1957´de "kurduğu partiyi tanıyamadığını" söyleyerek Demokrat Partiden resmen istifa etti ve aynı yıl Hürriyet Partisi ne girdi. Asıl yararlı çalışmalarını Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı araştırmaları oluşturur. Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500´ü aşkın kitap ve makale bırakmıştır.

       Mehmet Fuat Köprülü 28 Haziran 1966'da İstanbul'da, direğe çarparak, kaldırıldığı Baltalimanı Hastanesi'nde öldü. Çemberlitaş'taki Köprülü Türbesi'nde babasının yanına gömüldü.

Başlıca eserleri

Türk Tarihinin Ana Hatları (1931),Erzurumlu Emrah (1929), Edebiyat Araştırmaları (1966), Ali Şir Nevayi (1941),

Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesri (1981, ölümünden sonra), Demokrasi Yolunda (1964),

Les Origines de L´Empire Ottoman (Paris, 1935), Fuzuli Hayatı ve Eserleri (1924), Türk Tarih-i Dinisi (1925)

Malümat-i Edebiyye (1915), Türk Dilinin Sarf ve Nahvi (1917), Mektep Şiirleri (3 Cilt), Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)

Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966), Nasrettin Hoca (1918-1981), Türk Edebiyatı Tarihi (1920), Türkiye Tarihi (1923)

Bugünkü Edebiyat (1924) (Makale), Hayat-ı Fikriye (Makale) (1909), Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)

Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928), Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, üç cilt)

Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934), Anadolu´da Türk Dili ve Edebiyatı´nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)

Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu (1959), Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966),

İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)

Divan Edebiyatı Antolojisi, Türk Saz Sâirleri Antolojisi, Türk Edebiyatı Târihi I-II